Likopen Nedir, Ne İşe Yarar?

Antioksidanlar söz konusu olduğunda likopen özellikleri nedeniyle öne çıkıyor.

Belki gıda takviyenizin içindekiler listesinde likopen olduğunu keşfettikten sonra veya beslenme konusunda oldukça titiz olan bir tanıdığınızın sosyal medyada antioksidan açısından zengin salata tarifini paylaşmasından sonra likopeni keşfettiniz. Her nasıl olursa olsun, likopenin potansiyel faydaları oldukça umut verici.

Likopeni her yönüyle inceliyor ve günlük yaşamınızda bu içeriğe önem vermenizi sağlayacak sebepleri sıralıyoruz.

Likopen Nedir, Hangi Gıdalarda Bulunur?

Likopen; domates, karpuz ve tatlı kırmızı biber gibi birçok gıdada bulunan doğal bir bileşiktir. Bitkilere, meyvelere ve sebzelere renk veren doğal pigmentler olan karotenoid adı verilen bir kimyasaldır.

En güçlü doğal antioksidanlardan biri olarak bilinir ve ısıtıldığında da hala etkili olduğu için hem taze hem de pişmiş gıdalar aracılığıyla vücuda alınabilir.

Gıda kaynaklarına ek olarak likopen, tablet ve kapsül gibi formlarda besin takviyesi olarak da yer alır.

Likopen Hangi Gıdalarda Bulunur?

Pembe ve kırmızı renge sahip tüm doğal gıdalar genellikle bir miktar likopen içerir. Domates en büyük besin kaynağıdır ve domates ne kadar olgunlaşırsa o kadar fazla likopen içerir. Ancak bu besini bir dizi başka gıdada da bulabilirsiniz.

İşte 100 gramında en fazla likopen içeren besinlerin listesi:

Güneşte kurutulmuş domates: 45,9 mg

• Domates püresi: 21,8 mg
• Guava: 5,2 mg
• Karpuz: 4,5 mg
• Taze domates: 3,0 mg
• Papaya: 1,8 mg
• Pembe greyfurt: 1,1 mg
• Pişmiş tatlı kırmızı biber: 0,5 mg

Likopen Ne İşe Yarar?

Likopen, göz, kalp, cilt ve daha fazlası olmak üzere vücuttaki bir dizi fizyolojik sistemde rol alır. Likopenin potansiyel faydalarına değinecek olursak…

Oksidatif Stresle Savaşabilir

Likopen, karotenoid ailesinden bir antioksidandır. Antioksidanlar, vücudunuzu serbest radikaller olarak bilinen bileşiklerin neden olduğu hasarlardan korur. Serbest radikal seviyeleri antioksidan seviyelerinden fazla olduğunda, vücudunuzda oksidatif stres oluşabilir. Bu stres ise kanser, diyabet, kalp hastalığı ve Alzheimer gibi bazı kronik hastalıklarla bağlantılıdır (1).

Araştırmalar, likopenin antioksidan özelliklerinin, vücudunuzu bu koşulların bazılarına karşı koruyarak serbest radikal seviyelerini dengede tutmaya yardımcı olabileceğini gösterir (2).

Kemik Sağlığını Destekleyebilir

Likopenin kemik gücünü korumaya yardımcı olabileceğine dair bulgular mevcuttur. Örneğin bir klinik çalışmada, likopenin kemik metabolizmasını etkilediği aktarıllır (3). Çalışmanın yazarları likopenin kemik yoğunluğunu destekleyen ve kemiklere güç sağlayan çok sayıda genin aktivitesini değiştirdiğini belirtir.

Kalp Sağlığını Destekleyebilir

Likopen ayrıca kalp hastalığı geliştirme riskinizi azaltmanıza yardımcı olabilir (4).

Bunun nedeni ise kalp hastalığı risk faktörlerini kısmen azaltabilmesidir. Daha spesifik olarak; serbest radikal hasarını ve "kötü" LDL kolesterol seviyelerini azaltabilir, "iyi" HDL kolesterolü de artırabilir (5, 6).

Likopenin koruyucu etkileri, özellikle kandaki antioksidan seviyeleri düşük veya yüksek oksidatif stres seviyelerine sahip kişiler için faydalı görünür. Buna yaşlı yetişkinler, sigara içenler, diyabet veya kalp hastalığı olan kişiler de dahildir (7).

Beyin Sağlığını Destekleyebilir

Likopenin antioksidan özellikleri, Alzheimer gibi yaşa bağlı hastalıklarda yaşanan nöbetleri ve hafıza kaybını önlemeye yardımcı olabilir (8,9,10).

Likopenin felç riskini de azaltabildiği düşünülür. DNA'ya ve diğer kırılgan hücre yapılarına zarar verebilecek serbest radikallerle savaşabilir. Yapılan araştırmalarda kanında en fazla likopen bulunan erkeklerin, herhangi bir felç geçirme ihtimalinin %55 daha düşük olduğu bulunmuştur (11).

Göz Sağlığını Destekleyebilir

Likopen, katarakta bağlı oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Hayvan çalışmalarında likopen ile beslenen farelerin kataraktlarında gözle görülür iyileşme görülmüştür (12). Antioksidan ayrıca yaşa bağlı makula dejenerasyonu riskini de azaltabilir. Göz hastalığı ile uğraşan hastalarda serum likopen düzeylerinin düşük olduğu saptanmıştır (13).

Çoğu görme bozukluklarının ana nedeni oksidatif strestir. Likopen oksidatif stresle savaştığı için uzun vadeli görme sorunlarının önlenmesine yardımcı olabilir (14).

Güneş Yanıklarına Karşı Etkili Olabilir

Likopenin ayrıca güneşin zararlı etkilerine karşı bir miktar koruma sağlayabildiği düşünülür (15, 16).

12 haftalık küçük bir çalışmada katılımcılar, 16 mg likopen alanlar ve plasebo alanlar olarak ikiye ayrıldı. Ardından tüm katılımcılar UV ışınlarına maruz bırakıldı. Domates salçası grubundaki katılımcıların, UV maruziyetine karşı daha az şiddetli cilt reaksiyonları gösterdiği tespit edildi (17).

Bununla birlikte, likopenin UV hasarına karşı koruması sınırlıdır ve güneş koruyucusuna alternatif olarak görülmez.

Likopenin Yan Etkileri Nelerdir?

Aşırı şekilde likopen içeren besinler yemek veya takviye almak, likopenemi adı verilen bir duruma yol açabilir (18). Likopenemi, ciltte turuncu veya kırmızı bir renk değişikliğine neden olur. Bu durum likopen açısından düşük bir beslenme sonrası düzelir ve nispeten zararsız olarak kabul edilir.

Likopen genel olarak güvenli kabul edilse de herhangi bir takviye kullanmadan evvel bir uzmana danışılması önerilir. Hamile ve emziren kadınların ya da cerrahi bir müdahale geçirecek insanların sağlık uzmanı önermediği müddetçe likopen takviyesi kullanması önerilmez.